دکتر علی اصغر حکمت
اسفند 1313 تا خرداد 1317
علیاصغر حکمت (۲۱ فروردین ۱۲۷۲، شیراز – ۳ شهریور ۱۳۵۹، تهران) از برجستهترین سیاستمداران، استادان دانشگاه، نویسندگان، مترجمان و ادیبان دوره پهلوی اول و دوم بود که نقش اساسی در توسعه نظام آموزشی و فرهنگی ایران ایفا کرد. حکمت با تصدی وزارت معارف و آموزش و پرورش در دوره رضاشاه و ریاست نخستین دانشگاه تهران، بنیانهای آموزش عالی مدرن و نهادهای فرهنگی و علمی در ایران را پایهگذاری کرد. وی همچنین مؤسس کتابخانه ملی ایران، موزه ایران باستان و نشریه فروغ تربیت بود و تلاشهای گستردهای برای گردآوری نسخههای خطی و تألیف و ترجمه آثار ادبی انجام داد.
حکمت در روستای پرشکفت خان زنیان شیراز به دنیا آمد و فرزند احمدعلی مستوفی معظمالدوله (حشمتالممالک) بود. خانواده او از طبقه علما و ادیبان شیراز بودند و از طریق مادر با نیاکان ادبی و علمی چون حسن فسایی و سید علی خان امیرکبیر مرتبط بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شیراز و سپس کالج آمریکایی تهران (دبیرستان البرز) گذراند و در سال ۱۹۱۸ از این مرکز فارغالتحصیل شد. در کنار آموزش رسمی، حکمت به تحصیل علوم اسلامی و فقه نزد میرزا طاهر تنکابنی پرداخت.
پس از فارغالتحصیلی، حکمت در وزارت آموزش و پرورش به عنوان رئیس دفتر کارگزینی و سپس رئیس دفتر بازرسی فعالیت کرد و در سال ۱۳۰۴ خورشیدی (۱۹۲۵ میلادی) مجله تعلیم و تربیت را بنیان گذاشت که به مرور با نام «آموزش و پرورش» منتشر شد و تا آستانه انقلاب ۱۳۵۷ ادامه یافت. در این دوران، او با همکاری ادیبان و محققان برجسته مانند سید حسن تقیزاده، بدیعالزمان فروزانفر و عباس اقبال آشتیانی، محتوای غنی آموزشی و فرهنگی منتشر میکرد.
حکمت در سالهای ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۷ به عنوان سرپرست و سپس وزیر معارف فعالیت کرد. مهمترین دستاورد او در این دوران تأسیس دانشگاه تهران بود؛ جایی که او به عنوان اولین رئیس دانشگاه، پردیس مدرن آن را طراحی و راهاندازی کرد. این دانشگاه ابتدا با شش دانشکده شامل پزشکی، ادبیات، حقوق، علوم، مهندسی و الهیات آغاز به کار کرد و بعدها با تلاشهای حکمت توسعه یافت. او همچنین به توسعه مدارس مدرن، دانشسراها و تأسیس هشت مرکز آموزشی در استانهای مختلف ایران اهتمام ویژه داشت.
علیاصغر حکمت در زمینه فرهنگ و هنر نیز فعال بود. وی موزه ایران باستان را ایجاد کرد و توجه ویژهای به حفاظت و نمایش آثار باستانی و مردمشناسی داشت. همچنین کتابخانه ملی ایران را بنیان گذاشت و با گردآوری نسخههای خطی، تألیف و انتشار آثار ادبی و تاریخی، میراث فرهنگی کشور را مستحکم ساخت. نشریه فروغ تربیت و فرهنگستان زبان فارسی از دیگر اقدامات مهم او برای نوسازی و مدرنسازی زبان و ادبیات فارسی بودند.
حکمت در زمینه تربیت بدنی و آموزش همگانی نیز فعالیت چشمگیری داشت. او تربیت بدنی را در برنامه درسی مدارس اجباری کرد و تشکیلات پیشاهنگی را دوباره احیا نمود. در این مسیر، ساخت استادیوم امجدیه در سال ۱۳۱۶ خورشیدی نمونهای از اهتمام وی به ورزش و آموزش عملی بود. همچنین نهضت سوادآموزی بزرگسالان را آغاز کرد و کلاسهای شبانه برای بالغین ایجاد نمود که ظرف دو سال بیش از ۲۰۰ هزار نفر را پوشش داد.
علیاصغر حکمت در عرصه بینالمللی نیز فعالیت داشت. او دو بار وزیر امور خارجه شد و در دورهای به عنوان سفیر ایران در هند خدمت کرد و با انتشار آثار متنوع درباره تاریخ و فرهنگ هند و ایران، روابط فرهنگی میان دو کشور را تقویت نمود. او در تمام دوران زندگی خود ضمن تصدی مناصب سیاسی، به آموزش، تحقیق، تألیف، ترجمه و ویرایش آثار ادبی اهتمام داشت. از جمله آثار او میتوان به ترجمههای شکسپیر و تولستوی، تألیف مقالات ادبی و تاریخی و گردآوری و ویرایش نسخههای خطی فارسی اشاره کرد.
وی به عنوان شاعر و ادیب، دو مجموعه شعر «سخن حکمت» و «کلمات طیبات» را منتشر کرد و علاوه بر آن، آثار تحقیقی و تاریخی متعددی نیز تألیف نمود. حکمت با سختکوشی، هوش اجتماعی و تعهد به فرهنگ و آموزش، نقش مؤثری در مدرنسازی ایران ایفا کرد و تا سالهای پایانی عمر، علاقهمند به آموزش و فعالیتهای فرهنگی باقی ماند.
علیاصغر حکمت در روز ۳ شهریور ۱۳۵۹ در تهران درگذشت و پیکرش در آرامگاه خانوادگی باغچه طوطی در حرم عبدالعظیم به خاک سپرده شد. او به عنوان پیشگام آموزش عالی نوین، مدرنسازی مدارس و دانشگاهها، بنیانگذار نهادهای علمی و فرهنگی و جمعآورنده میراث ادبی و تاریخی ایران، نامی ماندگار در تاریخ معاصر ایران بر جای گذاشت.